NZS powstał w roku 1980 i był wyrazem protestu środowiska studenckiego wobec PRL. Działał głównie politycznie i propagandowo, organizował demonstracje, strajki – przeciwstawiał się komunistycznej władzy, brakowi demokracji, niesprawiedliwości i brakowi wolności słowa.
W swych działaniach współpracował z KOR (do 1981), KPN i NSZZ “Solidarność”. Program NZS był programem zmiany komunistycznego ustroju politycznego, systemu oświatowego i gospodarczego. A wszystko zaczęło się już w czasie sierpniowych strajków. Studenci Uniwersytetu Gdańskiego 27 sierpnia ogłosili apel, żądając m.in. utworzenia niezależnej od władz organizacji studenckiej.
Niedługo potem, 2 września, pojawiła się po raz pierwszy nazwa – powstał pierwszy w kraju Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich Uniwersytetu Gdańskiego. Jego “Projekt programu działania” dotyczył zmian na uczelniach, m.in. rozpoczęcia prac nad nowym kształtem szkolnictwa wyższego i utworzeniem samorządu studenckiego. Dokument wspominał także o prowadzeniu niezależnych od rządowych prac nad kształtem cenzury. W krótkim czasie podobne struktury powstały praktycznie we wszystkich innych ośrodkach akademickich. Jednym z żądań łódzkich studentów było by “Zgodnie z konstytucją PRL i postanowieniem Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie można było nieskrępowanie manifestować swoje opinie i poglądy”.
W połowie października na zjazd w Warszawie przyjechali Delegaci Komitetów Założycielskich Niezależnych Organizacji Studenckich. Tutaj wybrano nazwę, która obowiązuje do dziś – Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS). Przygotowano statut, który z wnioskiem o rejestrację organizacji trafił do sądu. Sąd wniosek oddalił. NZS zarejestrowany po strajkach studentów, zawieszono wraz ze stanem wojennym i 5 stycznia ’82 rozwiązano. Druga połowa lat 80-tych to głównie działalność polityczna.
Styczeń ’87 to tajne spotkanie w akademiku Politechniki Warszawskiej działaczy NZS z kilku ośrodków akademickich, nazwane II Zjazdem NZS i wybór Komisji Krajowej, w skład której wchodzili przedstawiciele poszczególnych ośrodków akademickich. Jesień ’87 to konflikt w NZS w związku z wyborem przez “krajówkę” nowego przewodniczącego i rzecznika prasowego NZS, protesty kolejnych komisji uczelnianych i odwołanie przewodniczącego w czerwcu 1988r.
W okresie tym doszło do poważnego zdynamizowania działalności NZS w związku z III Pielgrzymką Ojca Świętego do Polski. NZS pozdrawiał Papieża na całej trasie pielgrzymki. W tym okresie ujawnił się Komitet Założycielski NZS Uniwersytetu Warszawskiego. Jednak dla bezpieczeństwa duża część działaczy pozostała w podziemiu.
Ale nie tylko polityka (choć wtedy wszystko miało polityczny wydźwięk) interesowała NZS. Przede wszystkim studenci. W wakacje roku 1987 zorganizowano wiele obozów roku “0” dla nowo przyjętych na studia, początkowo “pod szyldem” takich instytucji jak koła naukowe.
Rok 1988 to duże i otwarte działania NZS – wiece okolicznościowe, strajki solidarnościowe z protestującymi znów robotnikami, happeningi. Wydarzenia te spowodowały masowe przystąpienia do NZS nowych członków. Znów pojawiły się postulaty polityczne – pluralizmu życia społeczno – politycznego, w tym zniesienia państwowego monopolu na środki masowego przekazu i reform gospodarczych. To wszystko spowodowało III Krajowy Zjazd Delegatów NZS w Gdańsku w dniach 9-11 września 1988r., w trakcie którego wybrano nowe, całkowicie jawne władze NZS.
W marcu 1989 Krajowa Komisja Koordynacyjna NZS podjęła decyzję o ponownym skierowaniu wniosku o rejestrację, jednak władze piętrzyły kolejne problemy. W ustaleniach podjętych podczas obrad Okrągłego Stołu zmiany postulowane przez NZS zostały zrealizowane w minimalnym stopniu, w związku z czym w kwietniu 1989 na posiedzeniu KKK oficjalnie zdystansowano się od porozumień. W maju 1989 Sąd Wojewódzki w Warszawie odmówił rejestracji, co doprowadziło do wiecu i starć z funkcjonariuszami milicji. Proklamowano strajk, do którego przyłączały się stopniowo kolejne ośrodki akademickie. Do rejestracji doszło dopiero dzięki przychylności rządu Tadeusza Mazowieckiego 22 IX 1989.
Niezależne Zrzeszenie Studentów rozpoczęło kolejny etap swojej działalności. Po 1989 profil organizacji uległ zmianie. Za cel postawiono sobie walkę o interesy studenckie oraz rozwój działalności kulturalno-rozrywkowej. Szacuje się, że przez 30 lat działalności NZS mogło należeć do organizacji nawet 190 tysięcy osób. Nazwiska bardzo wielu z nich możemy obecnie znaleźć na najwyższych stanowiskach we wszystkich dziedzinach życia społecznego i gospodarczego.